Algebra va uning tatbiqlari ilmiy laboratoriyasi
Laboratoriya mudiri
Jamilov Uyg’un Umurovich
Laboratoriya mudiri
📧 Email: jamilovu@yandex.ru
📞 Telefon: +998901277237
🕔 Qabul kunlari:
🏢 Xona raqami: 310
📍 Manzil:
100174, Toshkent shahri, Olmazor tumani, Universitet ko'chasi, 9-uy
BatafsilLaboratoriya haqida
“Algebra va uning tatbiqlari” laboratoriyasining yaratilish tarixi Matematika instituti tashkil topgan paytda o‘z faoliyatini boshlagan “Matematik analiz va mexanika” bo‘limiga borib taqaladi. “Matematik analiz va mexanika” bo‘limi 1944-yil 16-yanvarda tashkil etilgan bo‘lib, 1944-1960 yillar davomida bo‘limda N.N.Nazarov, M.T.Urazbaev, D.X.Karimov, I.S.Arjanix, M.S.Areshev, M.F.Shulgin kabi olimlar faoliyat yuritishgan.
Dastlabki yillar davomida “Matematik analiz va mexanika” bo‘limiga M.S.Areshev mudirlik qilgan bo‘lsa, 1956-yilda ushbu bo‘lim “Matematik analiz” va “Nazariy mexanika” bo‘limlariga ajratilgan. “Matematik analiz” bo‘limiga S.X.Sirojiddinov rahbarlik qilgan bo‘lsa, “Nazariy mexanika” bo‘limi mudiri bo‘lib I.S.Arjanix ish boshlagan. “Matematik analiz” bo‘limida 1956-1958 yillar davomida S.X.Sirojiddinov, 1958-1960 yillarda N.P.Romanov, 1960-1980 yillarda I.S.Arjanix, 1980-1985 yillarda esa G.P.Matviyevskaya mudir lavozimida faoliyat ko‘rsatishgan.
1979-yilga kelib Matematika institutida “Funksional analiz” bo‘limi tashkil qilinib, uning rahbari sifatida T.A.Sarimsoqov 1979-1986 yillar davomida ishlagan.
1986-yilda “Matematik analiz” va “Funksional analiz” bo‘limlari birlashtirilib, yangi bo‘lim sifatida “Algebra va analiz” nomi bilan ish faoliyatini boshlagan. “Algebra va analiz” bo‘limida 1986-1988-yillarda T.A.Sarimsoqov, 1988-2018 yillarda Sh.A.Ayupov bo‘lim mudiri sifatida faoliyat yuritishgan. 2018-2019-yillarda O‘.A.Roziqov bo‘limga rahbarlik qilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentning 2019-yil 9-iyuldagi “Matematika ta’limi va fanlarini yanada rivojlantirishni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining V.I.Romanovskiy nomidagi Matematika instituti faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-4387-sonli qaroriga asosan “Algebra va analiz” bo‘limi “Algebra va uning tatbiqlari” laboratoriyasiga o‘zgartirildi.
Hozirgi kunda “Algebra va uning tatbiqlari” laboratoriyasida f.-m.f.d., akademik Sh.A.Ayupov, f.-m.f.d., akademik J.Xadjiev, f.-m.f.d., akademik O‘.A.Roziqov, f.-m.f.d., professor B.A.Omirov, f.-m.f.d., professor I.S.Raximov, f.-m.f.d., professor A.X.Xudoyberdiyev, f.-m.f.d., yetakchi ilmiy xodim F.M.Muhamedov, f.-m.f.d., yetakchi ilmiy xodim U.U.Jamilov, f.-m.f.d., yetakchi ilmiy xodim F.X.Eshmatov, f.-m.f.d., yetakchi ilmiy xodim J.Q.Adashev, f.-m.f.d., yetakchi ilmiy xodim O.N.Hakimov, f.-m.f.d., yetakchi ilmiy xodim F.H. Haydarov, f.-m.f.d., yetakchi ilmiy xodim K.X. Raximov, f.-m.f.n., katta ilmiy xodim R.A.Dadaxodjaev, PhD katta ilmiy xodim Z.S.Boxonov, PhD katta ilmiy xodim D.E.Jumaniyozov, PhD katta ilmiy xodim Q.K.Abdurasulov, PhD katta ilmiy xodim Z.H.Shermatovalar ilmiy faoliyat olib borishmoqda.
Sh.A.Ayupov 1996-yilda “Shuhrat” medali, 2003-yilda “Mehnat shuhrati” ordeni, 2011-yilda “O‘zbekiston Respublikasi fan arbobi” faxriy unvoni taqdirlangan.
2017-yilda Sh.A.Ayupov, K.K.Kudaybyergenov, B.A.Omirov O‘.A.Roziqovlar O‘zbekiston Respublikasining 1-darajali Davlat mukofoti bilan taqdirlanishdi.
2017-yilda O‘.A.Roziqov “Springer Nature Top Author” xalqaro mukofoti, 2018-yildan Butunjahon Fanlar akademiyasi (TWAS) akademigiga saylandi va 2020-yilda COMSTECH “Eng yaxshi ilmiy maqola” xalqaro mukofoti (Rozikov U.A. Jour. Math. Biology, 2017. V.75, No.6-7, p.1715-1733 maqolasi uchun) ga sazovor bo‘ldi.
2021-yilda Sh.A.Ayupovga “O‘zbekiston Qahramoni” unvoni berilib, oliy nishon -“Oltin yulduz” medali topshirildi.
2024-yilda Sh.A.Ayupovga Qirg‘iziston Milliy Fanlar akademiyasining faxriy akademigi unvoni berildi.
2025 yilda Sh.A.Ayupov va O‘.A.Roziqovlar Stenford/Elsevier Top 2% olimlar roʻyxatiga qo‘shildi.
2025 yilda Sh.A.Ayupov “Xalq diplomati” ko‘krak nishoni bilan taqdirlandi.
.
Laboratoriya xodimlari
Ilmiy faoliyat
Hozirgi kunda “Algebra va uning tatbiqlari” laboratoriyasida quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha izlanishlar olib bormoqda:
- Operatorlar algebrasi. Operatorlar algebrasi yo‘nalishi zamonaviy funksional analiz va algebra nazariyasining kesishgan sohasi bo‘lib, lokal o‘lchovli operatorlar algebralari, C*-algebralar, von Neumann va Murray-von Neumann algebralari bilan bog‘liq chuqur strukturaviy va morfizm masalalarini o‘rganishga qaratilgan. Bu tadqiqotlar operatorlar nazariyasining abstrakt shakllarini chuqurroq tushunish, ularni simmetrik va stoxastik tizimlar bilan bog‘lash, shuningdek, matematik fizika modellarini algebraik tahlil qilish imkonini beradi.
- Noassotsiativ algebralar. Noassotsiativ algebralar yo‘nalishi algebra nazariyasining eng faol rivojlanayotgan sohalaridan biri bo‘lib, bu yo‘nalishda Li, Leybnits, Yordan, alternativ, Puasson va yana bir qator algebralarning strukturaviy xossalari, klassifikatsiyasi va differensiallashlar nazariyasi o‘rganiladi. Ushbu yo‘nalishning maqsadi - noassotsiativ algebralarning yangi sinflarini aniqlash, ulardagi turli xil chiziqli akslantirishlarni tavsiflash, deformatsiyalarini aniqlash va kogomologik gruppalarini tasniflashdan iborat. Bundan tashqari, noassosiativ algebralar geometriya va dinamik tizimlar bilan bog‘lab ham o'rganiladi. Tadqiqot natijalari algebra, geometriya va matematik fizika sohalarida yangi nazariy modellarni ishlab chiqishda muhim ahamiyatga ega.
- Nochiziqli operatorlar dinamik sistemasi. Ushbu yo‘nalishda kvadratik, kubik va yuqori tartibli stoxastik va nostaxastik operatorlar, shuningdek biologik, ekologik, iqtisodiy jarayonlarni modellashtiruvchi ratsional akslantirishlar asosidagi tizimlarning uzoq muddatli dinamik xatti-harakatlari o‘rganiladi. Tadqiqotlarning asosiy maqsadi - operatorlar tomonidan hosil qilinuvchi diskret dinamikaning qo‘zg‘almas nuqtalari, davriy orbitlari, invariant o‘lchovlari, ergodik va xaotik rejimlarini tahlil qilish, shuningdek ularni barqarorlik yoki bifurkatsiya nuqtai nazaridan tavsiflashdan iborat. Natijalar nafaqat nazariy dinamik tizimlar tushunchasini boyitadi, balki murakkab ko‘p komponentli tizimlarning uzoq muddatli rivojlanishini bashorat qilishda muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi.
- Gibbs o‘lchovlari. Gibbs o‘lchovlari zamonaviy matematik fizika, ehtimollar nazariyasi va statistik mexanikaning asosiy tushunchalaridan biridir. Bunday o‘lchovlar ko‘p sonli zarrachalardan tashkil topgan murakkab tizimlarning muvozanat holatini tavsiflashda keng qo‘llaniladi. Bu yo‘nalish bo‘yicha olib borilayotgan asosiy tadqiqotlar berilgan fizik sistemaning holatini tavsiflovchi o‘lchovlarni qurish, ularning xossalarini tekshirish, Sistema energiyasini minimallashtiruvchi asosiy holatlarni topish hamda faza almashishlari mavjudligini ta’minlovchi kattaliklarni aniqlashga bag‘ishlanadi. Gibbs o‘lchovlari bugungi kunda o‘zining tatbiqlarini fanning turdosh sohalarida topib kelayotgani sohanining ahamiyatini ko‘rsatib beradi.
- Noarximed analiz. XIX asrning oxirlarida Kurt Henzel tomonidan kiritilgan p-adik sonlar bugungi kunda noarximed analizning asosiy obyektidir. XX asrning ikkinchi yarmida p-adik sonlar va ularning tatbiqlarini o‘rganish bo‘yicha katta qadam tashlandi. Jumladan, noarximed funksional analiz va noarximed dinamik sistemalar nazariyasi shakllantirildi. Bu yo‘nalishlarda olib borilayotgan tatqiqotlar asosan noarximed chiziqli operatorlar nazariyasi va kasr-ratsional p-adik funksiyalarning diskret vaqtli dinamikasiga bag‘ishlangan. Bunda noarximed chiziqli operatorlar va kasr-ratsional funksiyalarning regularligi yoki davriy siklga egaligi, minimalligi, topologik tranzitivligi, ergodikligi, xaotikligi kabi xossalarini tekshirish asosiy masalalardan hisoblanadi.
- Golomorf endomorfizmlar va ko‘phadsimon akslantirishlar dinamikasi. Endomorfizmlar va ko'phadsimon akslantirishlar dinamikasi yo'nalishida endomorfizmlar va ko'phadsimon akslantirishlar ergodik o'lchovlari xossalari va ularning tadbiqlari hamda endomorfizmlar va ko'phadsimon akslantirishlar oilalarida stabillik o‘rganiladi.
- Riman ko‘pxilliklarida meromorfik bog‘lamalar geodeziklari dinamikasi. Meromorfik bog'lamalar geodeziklari dinamikasi yo'nalishida Riman ko'pxilliklarida meromorfik bog'lamalarning yassiligi va ularga mos keluvchi lokal metrikalarning geodeziklarini omega-limit to'plamlari tasnifi o‘rganiladi
Xalqaro hamkorlik
Bo‘linma ko‘plab institut va universitetlar bilan faol ilmiy hamkorlik qiladi, jumladan:
• University of San Diego (USA)
• University of São Paulo (Brazil)
• University of Bonn (Germany)
• Bielefeld University (Germany)
• Rhein University (Germany)
• University of Trieste (Italy)
• University of Cambridge (Great Britain)
• University of Leeds (Great Britain)
• University of Seville (Spain)
• University of Santiago de Compostela (Spain)
• University of Granada (Spain)
• University of Adelaide (Australia)
• University of Sydney (Australia)
• University of Strasbourg (France)
• Aix-Marseille University (France)
• University of Nantes (France)
• University of Paris (France)
• Kazan Federal University (Russia)
Seminarlar
Operator algebralari va ularning tatbiqlari (ilmiy seminar)
Seminar manzili: ZOOM ID- 7803181064
Har dushanba kuni soat 14:00 da V.I.Romanovsky nomidagi Matematika instituti 105-xonada
Seminar rahbari: Akademik Sh.A.Ayupov, seminar kotibi: J.K.Adashev
Panjarali sistemalarda gradiyent ehtimollik o‘lchovlari (ilmiy seminar)
Seminar manzili: ZOOM ID-5135322193
Har payshanba kuni soat 16:00 da V.I.Romanovskiy nomidagi Matematika instituti 105-xonada
Seminar rahbari: Akademik O‘.A.Roziqov, seminar kotibi: O.N.Xakimov